کلاچ خودرو چیست؟ راهنمای کامل خرید قطعات کلاچ ، تعویض و نگهداری

برای بسیاری، پدال مربوط به انتقال نیرو تنها یک قطعه ساده به نظر می‌رسد، اما در واقع نقش حیاتی در سیستم حرکت خودرو دارد. این قطعه اتصال میان موتور و گیربکس را برقرار می‌کند و بدون آن انتقال قدرت ممکن نیست. سلامت آن بر راندمان خودرو، نرمی تعویض دنده و طول عمر موتور و گیربکس تأثیر مستقیم دارد. این مقاله به شما عملکرد، نگهداری، زمان تعویض و نکات خرید قطعات مرتبط را توضیح می‌دهد. با آگاهی از این موارد، رانندگی ایمن‌تر و نرم‌تری خواهید داشت و با حفظ سلامتی کلاچ خودرو و اقدام به موقع برای تعمیرات دیگر نیازی به خدمات امداد خودرو نخواهید داشت.

کلاچ خودرو چیست و چگونه کار می‌کند؟

کلاچ خودرو قطعه‌ای است که اتصال بین موتور و گیربکس را برقرار یا قطع می‌کند و انتقال نیرو را کنترل می‌کند.
این وسیله مکانیکی همزمان حرکت و میزان نیرو را مدیریت و زمان‌بندی می‌کند. کلاچ خودرو وقتی کار می‌کند که صفحه اصطکاک با فلایویل تماس داشته باشد و وقتی این تماس قطع شود، صفحه‌کلاچ از کار می‌افتد.  هنگام تماس، فشار صفحه اصطکاک چرخش فلایویل را منتقل و نیرو را به گیربکس می‌رساند. با کاهش فشار، صفحه روی فلایویل می‌لغزد و انتقال نیرو کم می‌شود. فنر دیافراگمی بین صفحه فشار و صفحه کلاچ فشار را کنترل می‌کند. پدال‌کلاچ با سیستم هیدرولیکی یا مکانیکی نیروی راننده را به دوشاخ منتقل کرده و یاتاقان و فنر دیافراگمی را فعال می‌کند.

اجزای اصلی سیستم کلاچ خودرو

سیستم صفحه‌کلاچ خودرو شامل قطعات و اجزای متنوعی است که هر یک وظایف مشخص و مهمی دارند. از مهم‌ترین اجزای این سیستم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• فلایویل:

فلایویل یکی از قطعات حیاتی در سیستم کلاچ است که دارای جرم قابل توجهی بوده و اصلی‌ترین وظیفه آن انتقال نیروی گشتاور موتور به جعبه دنده است. این قطعه باعث می‌شود قدرت تولید شده توسط پیشرانه به بهترین شکل به سیستم انتقال نیرو منتقل شود و کارایی کلاچ خودرو بهینه گردد.

• صفحه کلاچ:

صفحه کلاچ قطعه‌ای مدور است که همواره با فلایویل در تماس است. هنگامی که شما به اهرم و پدال کلاچ خودرو فشار وارد می‌کنید، صفحه از فلایویل جدا می‌شود. اطراف این صفحه با لنت‌های میخ‌دار پوشیده شده است که هنگام خرید باید به این جزئیات دقت کنید.

• فنر کلاچ:

فنر کلاچ روی پوسته نصب شده و وظیفه اصلی آن اعمال فشار بر صفحه کلاچ است. این فنرها می‌توانند به دو نوع دیافراگمی یا مارپیچی تقسیم شوند و نقش مهمی در عملکرد صحیح سیستم کلاچ خودرو ایفا می‌کنند.

• دیسک کلاچ:

دیسک کلاچ نیز جزو قطعات کلیدی سیستم محسوب می‌شود. شکل آن حلقوی است و می‌تواند حرکت طولی انجام دهد تا نیروی تولید شده توسط موتور را به سیستم انتقال دهد.

• بلبرینگ کلاچ:

بلبرینگ کلاچ روی شفت ورودی قرار دارد و وظیفه اصلی آن فشار آوردن به تیغه‌های دیسک کلاچ است. با فشار دادن پدال، صفحه به‌طور خودکار از دیسک جدا شده و امکان تعویض دنده به راحتی فراهم می‌شود.

• دوشاخه کلاچ:

دوشاخه کلاچ قطعه‌ای است که روی بلبرینگ نصب می‌شود و حرکت دورانی خود را انجام می‌دهد. این قطعه شبیه دو شاخه‌ای با یک لولا است و نقش کلیدی در عملکرد سیستم ایفا می‌کند.

• مکانیزم اهرم‌بندی:

این مکانیزم به شما کمک می‌کند نیروی وارد شده از پدال را به دوشاخه منتقل کنید و سپس بلبرینگ، فنر و دیسک را به حرکت درآورید. مکانیزم اهرم‌بندی ممکن است از سیم مفتول‌ها و چند اهرم تشکیل شده باشد.

• پوسته کلاچ:

پوسته کلاچ یکی از قطعات اصلی است که به فلایویل متصل می‌شود و تمام اجزای سیستم کلاچ خودرو روی آن سوار هستند. از مهم‌ترین قطعات روی پوسته می‌توان به فنر کلاچ، دیسک و صفحه اشاره کرد.

انواع کلاچ خودرو (دستی، اتوماتیک، دوبل)

همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، کلاچ در صنعت مکانیک دارای انواع متنوعی است و هرگاه نیاز باشد انتقال قدرت کنترل شود و سیستمی برای قطع موقت این انتقال نیرو وجود داشته باشد، از سیستم کلاچ خودرو استفاده می‌شود.

• کلاچ خودرو دستی :راننده به جای پا، با اهرم دستی قدرت را منتقل می‌کند
• کلاچ خودرو اتوماتک: عملکرد به صورت خودکار با تغییر فشار روغن یا سیستم‌های الکتریکی انجام می‌شود.
• کلاچ خودرو دوبل: در گیربکس‌های دستی و اتوماتیک، دنده‌ها با پدال یا به‌طور خودکار تعویض می‌شوند.

علائم خرابی کلاچ خودرو که هر راننده‌ای باید بداند

• پدال کلاچ هنگام فشار دادن یا رها کردن صدا تولید می‌کند.
• در هنگام شتاب‌گیری، پدال کلاچ صدای غیرعادی می‌دهد ، به عبارتی می توان گفت خرابی کلاچ خودرو یکی از عوامل گاز نخوردن خودور است.
• پدال کلاچ هنگام استفاده تکان می‌خورد یا لرزش دارد.
• پدال کلاچ به کف خودرو چسبیده و به راحتی باز نمی‌شود.
• پدال کلاچ حالت شل یا لقی پیدا کرده است.
• پدال کلاچ به سختی عمل می‌کند و دیر درگیر می‌شود.
• پدال کلاچ سفت و خشک شده و حالت ارتجاعی و فنری خود را از دست داده است.
• هنگام حرکت، دور موتور بالا می‌رود اما سرعت خودرو افزایش نمی‌یابد.
• کلاچ به صورت پله‌پله عمل می‌کند که معمولاً به دلیل خشکی یا خرابی سیم کلاچ است.
• پا هنگام رها کردن کلاچ به سرعت عقب پرتاب می‌شود.
• هنگام جا زدن دنده‌ها صدا یا صدای ناهنجار شنیده می‌شود.

۹ نشانه واضح تمام شدن صفحه کلاچ

• لرزش خودرو هنگام شروع حرکت:  اگر خودرو در ابتدای حرکت دچار لرزش شدید شده و شروع به حرکت کردن دشوار باشد، احتمال دارد دیسک صفحه کلاچ فرسوده شده باشد.
• سفت شدن پدال کلاچ؛ دلایل و راه‌حل‌ها: وقتی پدال کلاچ به طور غیرمعمول سفت شده و فشار دادن آن دشوار می‌شود، این امر ممکن است علامت خراب شدن یا ضعف صفحه کلاچ باشد.
• صدای اضافی هنگام کلاچ گرفتن: جدی بگیرید، صدادادن دنده‌ها هنگام تعویض، می‌تواند نشان‌دهنده مشکل در صفحه‌ی اتصال نیرو باشد.
• کاهش شتاب و قدرت خودرو؛ ردپای کلاچ فرسوده: اگر اتومبیل به سختی شتاب می‌گیرد یا هنگام حرکت اولیه ضعف دارد، احتمالاً صفحه انتقال نیرو نیاز به بررسی یا تعویض دارد.
• مصرف بالای سوخت: افزایش مصرف سوخت و کاهش کارایی خودرو می‌تواند ناشی از مشکل در صفحه انتقال نیرو باشد.
• مشکل در دنده 1 و عقب: سخت جا رفتن این دنده‌ها می‌تواند نشان‌دهنده خرابی صفحه انتقال نیرو باشد.
• کاهش توان در سربالایی: ضعف خودرو در مسیرهای شیب‌دار می‌تواند نشانه خرابی صفحه انتقال نیرو باشد.
• بازگشت ناگهانی پدال: رها شدن سریع پدال نشان‌دهنده احتمال خرابی صفحه انتقال نیرو است.
• ارتعاشات دنده: لرزش غیرعادی دنده‌ها هنگام تعویض می‌تواند نشان‌دهنده ضعف صفحه انتقال قدرت باشد.

چگونه عمر کلاچ خودرو را افزایش دهیم؟

برای افزایش عمر صفحه کلاچ خودرو، ابتدا باید از لغزش آن جلوگیری کنید، زیرا لغزش مکرر باعث ساییدگی و کاهش طول عمر صفحه کلاچ می‌شود. فشار بیش‌ازحد و مداوم روی پدال کلاچ نیز عمر قطعه را کم می‌کند، بنابراین پای چپ خود را در موقعیت مناسبی قرار دهید و از فشار دائمی بپرهیزید.

تنظیم صندلی و قرار دادن پا کمی دورتر از پدال، می‌تواند کمک‌کننده باشد. هنگام تعویض دنده، پدال کلاچ را به‌طور کامل فشار دهید و آرام رها کنید تا از درگیری مناسب موتور و گیربکس مطمئن شوید. همچنین از حرکت‌های ناگهانی در سربالایی‌ها و بار زیاد خودرو خودداری کنید تا فشار اضافی به صفحه کلاچ وارد نشود. رعایت این نکات ساده موجب افزایش طول عمر و عملکرد بهتر کلاچ خواهد شد.

از آنجا که کلاچ خودور یکی از اولین حلقه های زنجیره حرکت در خودرو است ، پس نگهداری و رعایت این نکات موجب جلوگیری از خرابی و آسیب به سایر قطعات مانند دینام خودرو و … خواهد شد

عادات اشتباه رانندگی که دشمن کلاچ خودرو هستند

بسیاری از رانندگان خودروهای دنده‌ای عادت دارند هنگام توقف پشت چراغ قرمز یا در ترافیک، پدال کلاچ را تا انتها نگه دارند یا مدت طولانی در حالت نیم کلاچ بمانند. این کار باعث ساییدگی سطح صفحه کلاچ و در نتیجه کاهش عمر آن می‌شود و یاتاقان و دوشاخ کلاچ را نیز تحت فشار قرار می‌دهد. برای جلوگیری از این مشکل، بهتر است در هنگام توقف دنده را خلاص کنید و پای خود را از روی کلاچ بردارید و تنها هنگام شروع حرکت دوباره کلاچ بگیرید

بهترین زمان تعویض دیسک و صفحه کلاچ

مانند هر قطعه مصرفی در خودرو دانستن عمر مفید و زمان تعویض این قطعات به سلامت خودور شما کمک خواهد کرد ، همانند اطلاع از بهترین زمان تعویض لاستیک خودرو ، اطلاع از بهترین زمان تعویض دیسک و صفحه کلاچ نیز بسیار مهم است و زمان آن در هر یک از این نشانه‌ها دیده شود:

1. لرزش غیرعادی خودرو هنگام شروع حرکت، به‌ویژه همراه با بدجا رفتن دنده یک.
2. سفت شدن پدال کلاچ که ممکن است ناشی از سیم یا ساییدگی لنت صفحه باشد.
3. صداهای غیرعادی هنگام فشار دادن یا رها کردن کلاچ، ناشی از خرابی بلبرینگ یا ساییدگی دیسک و صفحه.
4. عدم تناسب بین دور موتور و سرعت خودرو بعد از روشن شدن.
5. تست درجا روی دنده دو: اگر پا را از روی کلاچ بردارید و خودرو خاموش نشود و شروع به حرکت کند، دیسک و صفحه نیاز به تعویض دارند.

پس، بهترین زمان تعویض کلاچ یا دیسک صفحه همان وقتی است که هر یک از این علائم ظاهر شوند.

راهنمای جامع خرید دیسک و صفحه کلاچ خودرو

انتخاب دیسک و صفحه مناسب یکی از دغدغه‌های اصلی رانندگان است، زیرا عملکرد خودرو به کیفیت این قطعه بستگی دارد. ابتدا مدل دقیق خودرو را شناسایی کنید تا محصول انتخابی با ماشین شما سازگار باشد.

مواد سازنده مرغوب مانند فریت و فیبر دوام و کارایی بالاتری دارند. خرید از فروشگاه معتبر با گارانتی و خدمات پس از فروش اطمینان بیشتری می‌دهد. نصب صحیح را به مکانیک متخصص بسپارید تا کارایی و ایمنی حفظ شود.

چگونه دیسک و صفحه اصلی را از تقلبی تشخیص دهیم؟

تشخیص دیسک و صفحه تقلبی هنگام خرید همیشه ممکن نیست و اغلب بعد از مدتی با علائم خرابی ظاهر می‌شود. این مشکلات معمولاً ناشی از مواد بی‌کیفیت یا بازسازی قطعات فرسوده در نمونه‌های تقلبی است.

مهم‌ترین علائم دیسک و صفحه کلاچ تقلبی عبارت‌اند از:

• بد جا رفتن یا با صدا جا رفتن دنده‌ها به‌ویژه دنده یک و عقب
• لرزش خودرو هنگام رها کردن کلاچ
• صدای زوزه یا قِژقِژ در زمان فشردن یا رها کردن کلاچ
• سفت شدن پدال کلاچ و ایجاد حس ناخوشایند زیر پا
• افت محسوس شتاب خودرو به دلیل انتقال نامناسب قدرت

علت بروز این مشکلات آن است که دیسک و صفحه‌های تقلبی اغلب از آلیاژهای ضعیف و بی‌دوام ساخته می‌شوند و برخی فروشندگان بی‌وجدان حتی قطعات دست‌دوم و کوبیده‌شده را به‌عنوان محصول نو به بازار عرضه می‌کنند.

نکات کلیدی و ایمنی هنگام تعویض کلاچ خودرو

فرآیند تعویض صفحه کلاچ بسیار فراتر از باز و بست کردن چند پیچ ساده است؛ این کار مجموعه‌ای از جزئیات فنی دارد که رعایت آن‌ها تفاوت یک تعمیر موفق و بادوام را با یک تعمیر پر دردسر مشخص می‌کند. به همین دلیل توجه به نکات کلیدی و ایمنی هنگام تعویض کلاچ اهمیت ویژه‌ای دارد  .

• قانون طلایی این است که کیت‌کلاچ (دیسک، بلبرینگ و دیسک فشار) را با هم تعویض کنید.
• قبل از نصب، سطح فلایویل را از نظر خط و خش، تاب‌خوردگی یا نقاط داغ بررسی کرده و در صورت نیاز تراشکاری کنید.
• کاسه‌نمد ته میل‌لنگ را چک کنید، چون حتی یک نشتی کوچک می‌تواند کیت جدید را از بین ببرد.
• همیشه از برندهای معتبر و اصلی برای خرید قطعات استفاده کنید.
• نصب کلاچ باید توسط مکانیک متخصص و مجهز به ابزار لازم انجام شود، چون بهترین قطعه هم اگر غیراصولی نصب شود درست عمل نخواهد کرد.

کلاچ برقی چیست و چه مزایا و معایبی دارد؟

کلاچ برقی یا الکترومغناطیسی سیستمی است که عمل کلاچ‌گیری را به‌صورت برقی انجام می‌دهد اما برای انتقال گشتاور همچنان از اجزای مکانیکی کمک می‌گیرد. به همین دلیل از آن با نام کلاچ الکترومکانیکی هم یاد می‌شود. برخی از رانندگان این سیستم را با عنوان کلاچ هوشمند نیز می‌شناسند، زیرا بدون دخالت مستقیم راننده، فرآیند کلاچ‌گیری را مدیریت می‌کند و رانندگی در ترافیک‌های سنگین را ساده‌تر می‌سازد

• مزایا: کلاچ برقی رانندگی را راحت‌تر می‌کند، مصرف سوخت و استهلاک کلاچ را کاهش می‌دهد، نصب آسانی دارد و بدون تغییر در جعبه‌دنده یا ترمز قابل استفاده است.
• معایب: امکان خطا در کلاچ‌گیری خودکار وجود دارد، قطعات برقی احتمال سوختن دارند و در استفاده مداوم ممکن است داغ شوند یا توان کافی نداشته باشند.

رگلاژ کلاچ خودرو ؛ چه زمانی و چگونه انجام می‌شود؟

زمان مناسب برای رگلاژ کلاچ خودرو زمانی است که کلاچ به‌درستی آزاد نمی‌شود، در حالت لغزیدن قرار می‌گیرد یا پدال آن بالاتر یا پایین‌تر از حد معمول باشد. برای رگلاژ، ابتدا سیم کلاچ را در نقطه اتصال پیدا کرده و با چرخاندن مهره‌ها فضای اطراف پدال را تنظیم می‌کنیم تا نرمی و سفتی پدال کنترل شود. این کار باید با موتور خاموش انجام شود و مهره‌ها به‌صورت دقیق برای قرارگیری صحیح پدال در موقعیت مناسب تنظیم گردند. در نهایت، رعایت حد میانه پدال از آسیب به صفحه دیسک جلوگیری می‌کند.

تست سلامت کلاچ خودرو در ۵ دقیقه

برای تست سلامت کلاچ در پنج دقیقه، می‌توان به چند علامت ساده توجه کرد: کاهش نیرو هنگام حرکت در سربالایی با دنده ۱ یا ۲، شتاب‌گیری ناقص هنگام فشار دادن پدال گاز در دنده ۴ و سخت‌جا رفتن دنده‌های ۱ و عقب . مشاهده هر یک از این موارد نشان‌دهنده نیاز صفحه کلاچ به بررسی یا تعویض است.

کلام آخر | کلاچ خودرو چیست؟

سیستم انتقال نیرو در خودرو بدون دیسک و صفحه این بخش حیاتی، نمی‌تواند به‌درستی عمل کند و سلامت آن نقش مستقیم در رانندگی ایمن و نرم دارد. آشنایی با اجزا و عملکرد دیسک و صفحه به شما کمک می‌کند مشکلات را سریع‌تر تشخیص دهید و از افزایش هزینه تعمیر کلاچ خودرو و دیگر هزینه‌های احتمالی جلوگیری کنید. علائم خرابی این قطعات را جدی بگیرید تا از آسیب‌های جدی‌تر به موتور و گیربکس جلوگیری شود. با مراقبت و نگهداری به‌موقع، طول عمر خودرو و کیفیت رانندگی شما افزایش پیدا می‌کند. حالا بهترین زمان است که وضعیت دیسک و صفحه خودرویتان را بررسی کرده و در صورت نیاز اقدامات لازم را انجام دهید.