در مواقعی که خودرو به‌طور ناگهانی خاموش می‌شود یا چراغ‌های آن کم‌نور می‌گردند، اولین چیزی که به ذهن هر راننده‌ای خطور می‌کند، احتمال خرابی دینام است. به همین دلیل شناخت نشانه‌ها و علائم خرابی دینام از اهمیت بالایی برخوردار خواهد بود. در همین راستا تصمیم گرفتیم در این مقاله به زبان ساده و روان، تمامی نکات کلیدی مربوط به خرابی دینام خودرو را برای شما بیان کنیم تا در صورت مواجه با چنین مشکلی بدانید که چه اقداماتی را باید انجام دهید. پس با ما همراه باشید تا بیشتر با این بخش مهم خودرو آشنا شوید.
در زمان وقوع این حوادث نگران نباشید ، اگر تخصص کافی برای عیب یابی و همچنین درکی از علائم خرابی دینام ندارید می توانید برای دریافت خدمات برقی و باطری به باطری سیار با امداد کرانو تماس بگیرید تا در کمترین زمان امدادگران با تجربه در محل حاضر شده و مشکل شما را بررسی و برطرف نمایند.
معرفی و اهمیت دینام خودرو
دینام قطعه‌ای در خودرو است که وظیفه تولید برق را بر عهده دارد. در واقع این قطعه، انرژی مکانیکی را از موتور خودرو دریافت کرده و آن را به انرژی الکتریکی تبدیل می‌کند تا نیازهای سیستم الکتریکی خودرو تأمین گردد. البته اگر بخواهیم به‌طور دقیق‌تر کارکرد دینام را توضیح دهیم باید اشاره کنیم که دینام بیشترین مقدار برق مورد نیاز برای فعالیت تمامی اجزای الکتریکی خودرو مانند چراغ‌ها، برف‌پاک‌کن‌ها، سیستم صوتی، کولر و دیگر تجهیزات را تأمین می‌کند. افزون بر آن، میزان الکتریسیته‌ای را که باتری برای روشن کردن موتور مصرف کرده، مجدد به باتری بازمی‌گرداند. همچنین در حین کارکرد خودرو، شارژ باتری را در سطح مطلوب نگه می‌دارد تا همواره برای استارت بعدی آماده باشد.
اجزای اصلی دینام کدامند؟
عملکرد دینام بر اساس اصول فیزیک و با استفاده از نیروی مغناطیسی و تولید جریان القایی صورت می‌گیرد. بنابراین در ساخت آن، قطعات زیر که هریک وظیفه خاصی در تولید برق مورد نیاز خودرو برعهده دارند به‌کار رفته‌‌اند:
- پوسته دینام
- استاتور یا سیم‌پیچ‌های ثابت
- روتور یا سیم‌پیچ‌های متحرک
- دیود دینام یا یکسوکننده‌های ولتاژ
- آفتامات دینام (رگلاتور ولتاژ)
- زغال دینام و جازغالی
- پولی و پره خنک‌کننده
- قرقره و بلبرینگ
چرا دینام قلب تپنده سیستم برقی خودروی شماست؟
دینام مولدی است که انرژی مکانیکی موتور را به انرژی الکتریکی تبدیل کرده و برق مورد نیاز تمامی اجزای برقی خودرو را فراهم می‌آورد. در واقع وظیفه اصلی دینام این است که در حین کارکرد موتور، باتری را شارژ کرده و برق را به تمامی دستگاه‌های برقی منتقل کند. در نتیجه بدون وجود آن، باتری خودرو به سرعت خالی می‌شود و در نهایت تمامی سیستم‌ها از کار خواهند افتاد. در این شرایط حتی روشن کردن خودرو نیز به چالشی بزرگ تبدیل خواهد شد.
با توجه به این توضیحات، اهمیت دینام در کارکرد صحیح خودرو به وضوح مشخص می‌شود؛ پس باید همیشه مراقب عملکرد آن بوده و شناخت کافی نسبت به علائم خرابی دینام خودرو داشته باشید و در نتیجه کمتر نیاز به خدمات امداد خودرو داشته باشید .
عواقب نادیده گرفتن علائم خرابی دینام
دینام خودرو مسئولیت شارژ کامل باتری را بر عهده دارد و نیروی لازم برای روشن شدن موتور را به آن منتقل می‌کند. بنابراین در صورتی‌که عملکرد این قطعه دچار اختلال شود، تمامی سیستم‌های الکتریکی مرتبط با آن نیز تحت تأثیر قرار خواهند گرفت.
بخش اول: نشانه‌های اصلی و هشداردهنده خرابی دینام
پس از آشنایی مختصر با دینام و عملکرد آن، اکنون زمان آن فرارسیده به این سوال که از کجا بفهمیم دینام خراب است پاسخ دهیم. در همین راستا در ادامه مهم‌ترین نشانه‌ها و علائم خرابی دینام را شرح خواهیم داد.
-
روشن شدن چراغ هشدار باتری روی داشبورد
روشن شدن چراغ هشداردهنده روی داشبورد، نشانی از وجود نقص در عملکرد دینام خودرو است. چراکه این چراغ به یک کامپیوتر متصل بوده و ولتاژ خروجی دینام را کنترل می‌کند. در نهایت اگر ولتاژ خروجی از حد مشخص‌شده بالاتر یا پایین‌تر رود، چراغ هشدار روشن می‌شود.
-
کم نور شدن و ضعیف شدن چراغ‌های خودرو
یکی از رایج‌ترین علائم خرابی دینام کم نور شدن چراغ‌ها است. زیرا چنانچه دینام خودرو به‌درستی عمل نکند، سایر سیستم‌ها نیز نمی‌توانند به خوبی کار کنند ودر این‌حالت ممکن است شاهد کم نور شدن یا حتی پرنور شدن چراغ‌ها باشید.
-
تاثیر خرابی دینام بر نور بالا و پایین
پرنور شدن، کم نور شدن یا چشمک زدن چراغ خودرو در زمان استفاده از نور بالا و پایین، از دیگر علائم خرابی دینام محسوب می‌شوند. زیرا هنگامی که دینام دچار اختلال می‌شود، ولتاژ ناپایداری به تجهیزات الکتریکی خودرو منتقل می‌گردد که یکی از نتایج آن، اختلال در عملکرد چراغ‌های جلو اتومبیل است.
-
مشکلات مربوط به باتری خودرو
خرابی دینام خودرو باعث عدم شارژ باتری و اختلال در عملکرد آن می‌شود. مثلا امکان دارد وقتی کلید استارت را می‌چرخانید، خبری از روشن شدن موتور نباشد.
-
خوابیدن باتری و استارت نخوردن ماشین
زمانی که دینام خودرو نتواند به‌درستی وظایف خود را انجام دهد، باتری به‌جای اینکه به‌عنوان یک منبع ذخیره انرژی عمل کند، ناچار می‌شود جریان برق بیشتری را از دینام بگیرد تا ضعف عملکرد دینام را جبران کند. در این‌حالت باتری به‌طور مداوم باتری خالی شده و نهایتاً فشارهای وارده به آن، حتی اگر از بهترین انواع باتری خودرو استفاده می کنید ، باعث خرابی و خوابیدن باتری خواهد شد.
-
شنیدن صداهای غیرعادی از زیر کاپوت
در صورت شنیدن صدای غرغر یا ناله از زیر کاپوت، احتمال خرابی دینام وجود دارد و باید فوراَ این مسئله مورد بررسی قرار بگیرد تا از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری شود.
-
صدای جیغ یا قرقر (مشکل در تسمه دینام یا بلبرینگ)
یکی از دلایل عمده و علائم خرابی دینام ، عدم تراز بودن فولی آن با تسمه یا فرسودگی بوش‌ها، یاتاقان‌ها و بلبرینگ دینام است. البته زمانی‌که اتصالات دینام شل یا قطع شده باشند، باید تمامی اجزای مرتبط با آن، فوراَ مورد بررسی قرار بگیرند تا مشکل شناسایی و رفع گردد.
-
صدای ساییدگی
شنیدن صدای سایش در حین کارکرد موتور می‌تواند نشان‌دهنده وجود مشکلات مکانیکی در زغال دینام یا بخش‌های مرتبط با آن باشد. در واقع این صداها معمولاً به دلیل فرسودگی شدید زغال‌ها، عدم تنظیم مناسب فنرهای نگهدارنده زغال یا آسیب به کلکتور دینام به وجود می‌آیند و باید رفع گردند. مثلا اگر فنرهای زغال ضعیف شده باشند، فشار مناسب برای تماس مؤثر زغال با کلکتور تأمین نخواهد شد و در نتیجه صدای سایش و جرقه‌زدن به گوش می‌رسد.
-
بوی سوختگی سیم یا پلاستیک
در این زمینه باید بدانید که تسمه محرک دینام همواره تحت کشش و اصطکاک دائمی قرار دارد و نزدیک بودن آن به موتور داغ می‌تواند موجب فرسودگی آن شود. بنابراین احتمال ایجاد بوی ناخوشایند مشابه سوختن لاستیک در دینامی که به‌طور دائم کار می‌کند و سعی دارد الکتریسیته زیادی را از طریق سیم‌های خود عبور دهد، افزایش خواهد یافت.
-
بوی لاستیک داغ
استشمام بوی آزاردهنده لاستیک سوخته یا سیم‌های داغ که به‌واسطه اصطکاک میان فولی و تسمه ایجاد می‌شود، می‌تواند نشانه‌ای از اختلال در عملکرد دینام خودرو باشد. البته این حالت به‌دلیل افزایش دمای دینام و تولید ولتاژ بالا رخ می‌دهد و می‌تواند به سایر اجزای خودرو آسیب جدی وارد کند.
-
اختلال در عملکرد لوازم برقی خودرو
زمانی‌که دینام نتواند برق کافی را برای تأمین نیازهای الکتریکی خودرو فراهم کند، ممکن است لوازم جانبی آن مانند سرعت‌سنج یا دیگر ابزارهای کنترلی به کندی کار کنند. حتی این مشکل در مواردی منجر به عدم کارایی آن‌ها خواهد شد.
-
کند شدن بالابر شیشه
عملکرد صحیح شیشه بالابر خودرو، وابسته به دریافت جریان برق کافی از باتری است. پس در صورتی‌که این جریان قطع شود، امکان بالا یا پایین بردن شیشه با فشردن سوئیچ وجود نخواهد داشت. پس می‌توان گفت هرگونه اختلال در این روند، علائم خرابی دینام خودرو خواهد بود.
-
ضعیف شدن صدای ضبط و سیستم صوتی
در سیستم صوتی خودرو، کاهش ولتاژ برق یا اختلال در عملکرد دینام می‌تواند به افت کیفیت صدا و قطع ناگهانی آمپلی‌فایر منجر شود. پس توصیه می‌شود با مشاهده این مشکل، عملکرد دینام را به دقت مورد بررسی قرار دهید.
-
کار نکردن گرمکن شیشه عقب
زمانی‌که سیستم برقی خودرو ضعیف شود، گرمکن شیشه عقب نمی‌تواند به‌درستی عمل کند. این مشکل هم معمولاً هنگامی رخ می‌دهد که باتری دچار ضعف شده یا دینام قادر به شارژ کامل آن نباشد.
بخش دوم: تشخیص دقیق‌تر و تفاوت با خرابی باتری
با توجه به اینکه خرابی دینام بر عملکرد باتری نیز تاثیرگذار است، آشنایی با روش‌های تشخیص خرابی آن از اهمیت بالایی برخوردار خواهد بود. از این‌رو در ادامه چند روش تشخیص خرابی دینام را که به کمک آن‌ها می‌توانید اختلال در عملکرد این قطعه حیاتی را با اطمینان از سالم بودن باتری تعیین کنید، توضیح خواهیم داد.
-
تست ساده دینام در خانه
یکی از روش‌های سنتی و شناخته‌شده ارزیابی عملکرد دینام خودرو، برداشتن سر باتری است. برای اجرای این تست، در ابتدا باید خودرو را روشن کرده و پس از آن یکی از سرهای باتری را جدا کنید. در این‌حالت اگر خودرو همچنان روشن بماند، می‌توان نتیجه گرفت که دینام به درستی عمل می‌کند. اما خاموش شدن آن یکی یا وجود مشکلی در سیستم شارژ خودرو است.
-
تست با برداشتن سر باتری (روش قدیمی و غیر اصولی)
نحوه تست دینام با جدا کردن سر باتری، اگرچه روشی بسیار آسانی است اما خطراتی را نیز به دنبال دارد. چراکه برداشتن ناگهانی سر باتری ممکن است موجب ایجاد جرقه و آسیب به سیستم الکتریکی خودرو گردد. علاوه بر آن، انجام این عمل در خودروهای مدرن که دارای سیستم‌های الکترونیکی پیچیده هستند، منجر به از بین رفتن تنظیمات سیستم و بازیابی مجدد آن‌ها می‌شود.
-
تست با مولتی‌متر (دقیق‌ترین روش)
برای تست دینام با مولتی متر، در ابتدا باید خودرو را خاموش کرده و درب کاپوت را باز کنید. سپس باید مولتی‌متر را روی ۲۰ ولت DC تنظیم کرده و سیم قرمز آن را روی سر باتری مثبت و سیم مشکی را به سر منفی باتری وصل نمایید. در این زمان باید خودرو را روشن کرده و اجازه دهید چند دقیقه کار کند. در نهایت اگر ولتاژ نمایش داده شده توسط مولتی‌متر کمتر از 13.5 ولت یا بیشتر از 14.5 ولت بود، می‌توان نتیجه گرفت که عملکرد دینام دچار اختلال شده و نیاز به تعمیر یا تعویض دارد.
-
ولتاژ استاندارد دینام چقدر است؟
ولتاژی که باید دینام در محدوده آن قرار داشته باشد، عددی بین 13.5 تا 14.5 است. در این بازه، دینام به‌درستی عمل کرده و قادر به تأمین انرژی مورد نیاز سیستم‌های الکتریکی خودرو خواهد بود. در این زمان توصیه می شود اقدام به تست سلامت باتری خودرو نیز کنید.
بخش سوم: دلایل و عوامل اصلی خرابی دینام
یکی از مهم‌ترین نکاتی که هر راننده باید با آن آشنایی داشته باشد دلایل و عوامل اصلی خرابی دینام است. چون شناخت دقیق این عوامل به شما کمک خواهد کرد تا از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کرده و عمر مفید دینام را افزایش دهید. به همین دلیل در ادامه به بیان علل و عوامل مؤثر در خرابی دینام پرداخته تا در صورت مشاهده بتوانید اقدامات لازم را انجام دهید.
-
پایان عمر مفید دینام
دینام هم مانند سایر قطعات الکتریکی خودرو با گذر زمان، دچار فرسایش و کهنگی می‌شود. در این حالت عملکرد آن به تدریج کاهش یافته و در نهایت، ممکن است به طور کامل از کار بیفتد. البته این پدیده می‌تواند به دلیل فرسایش اجزای داخلی دینام یا مشکلاتی نظیر خوردگی و آسیب به سیم‌ها یا قطعات الکتریکی رخ دهد. اما به‌طور معمول عمر مفید دینام بین ۵ تا ۸ سال تخمین زده شده و پس از گذشت این مدت، تعویض آن ضروری است.
-
خرابی تسمه دینام (شلی یا پارگی)
تسمه دینام قطعه‌ای است که به عنوان واسطه میان موتور خودرو و دینام عمل کرده و انرژی را از موتور به دینام منتقل می‌کند. بنابراین به مرور زمان دچار فرسایش شده و باید در فواصل زمانی مشخص یعنی بین ۴۰ تا ۶۰ هزار کیلومتر تعویض گردد.
-
خرابی پولی و بلبرینگ‌ها
شکستگی پولی دینام و بلبرینگ‌ها از دیگر دلایل خرابی دینام به شمار می‌رود. خوب است بدانید که پولی وظیفه تولید نیروی مکانیکی برای تبدیل به انرژی الکتریکی توسط دینام را برعهده دارد و در صورت خرابی، فرآیند تبدیل انرژی توسط دینام متوقف خواهد شد. از سوی دیگر، آسیب به بلبرینگ‌های داخلی دینام نیز به طور مستقیم بر کارایی دینام تأثیر گذاشته و باعث کاهش ولتاژ دینام می‌شود.
-
نصب باتری با ظرفیت نامناسب
استفاده از باتری ضعیف یا باتری که ظرفیت ذخیره انرژی کمتری دارد باعث ضعیف شدن برق خودرو شده و در نهایت تأثیرات منفی قابل توجهی بر عملکرد کلی سیستم الکتریکی می‌گذارد.
-
فشار بیش از حد به سیستم برقی
در صورتی‌که خودرو به تجهیزات الکتریکی متعددی مجهز شده باشد، ممکن است دینام نتواند به درستی نیازهای برقی این دستگاه‌ها را تأمین کند. این وضعیت در نهایت منجر به کاهش ولتاژ تولیدی و اختلال در عملکرد سیستم برق خودرو خواهد شد.
-
ورود آب و روغن به دینام
نفوذ روغن یا آب به درون دینام می‌تواند به شدت بر عملکرد آن تأثیر بگذارد و موجب خوردگی زغال‌ها گردد. این پدیده نه تنها باعث کاهش کارایی دینام می‌شود، بلکه می‌تواند به تدریج به خرابی آن منجر شود.
جمع‌بندی | علائم خرابی دینام خودرو چیست؟
با توجه به اهمیت دینام بر عملکرد خودرو، هرگونه اختلال در نحوه کار آن، به ویژه در زمان رانندگی می‌تواند خطرات جدی را به دنبال داشته باشد. یکی از بزرگترین این خطرات، عدم تأمین انرژی کافی برای سیستم‌های الکتریکی مانند فرمان برقی و سیستم‌های هشداردهنده بوده و حتی ممکن است منجر به خاموشی ناگهانی موتور، حین رانندگی شود. این وضعیت نه تنها کنترل خودرو را دشوار می‌سازد، بلکه احتمال بروز تصادف را نیز افزایش می‌دهد.
در نتیجه هر راننده‌ای مطابق با قوانین مندرج در قسمت فنی آیین نامه گواهی نامه رانندگی مورد تایید پلیس راهور باید توجه ویژه‌ای به نحوه عملکرد دینام داشته و با دلایل و علائم بروز مشکل در این قطعه کلیدی آشنا باشد.
